Η δουλεία διόδου είναι ένα είδος εμπράγματου δικαιώματος που αφορά ακίνητα στο ελληνικό νομικό σύστημα. Πρόκειται για μια δουλεία που επιτρέπει σε ένα ακίνητο, που ονομάζεται δεσπόζον, να έχει πρόσβαση μέσω άλλου ακινήτου, που ονομάζεται δουλεύον.
Στην Ελλάδα, λόγω του άναρχου μοντέλου ανοικοδόμησης, του πολύπλοκου πολεοδομικού σχεδιασμού, των εκκρεμών πράξεων εφαρμογής και της πρόσφατης ανάρτησης των δασικών χαρτών, εμφανίζονται συχνά περιπτώσεις «τυφλών» ακινήτων. Τα «τυφλά» ακίνητα είναι εκείνα που δεν διαθέτουν αναγκαία πρόσβαση σε δημόσιο δρόμο, γεγονός που δημιουργεί σημαντικά προβλήματα στους ιδιοκτήτες τους. Η έλλειψη διόδου καθιστά δύσκολη την αξιοποίηση και χρήση αυτών των ακινήτων, ενώ συχνά οι ιδιοκτήτες των γειτονικών ακινήτων αρνούνται να παραχωρήσουν δικαίωμα διέλευσης μέσα από τις ιδιοκτησίες τους.
Ο κύριος ενός «τυφλού ακινήτου» (δηλαδή ενός ακινήτου χωρίς πρόσβαση σε δημόσιο δρόμο) έχει συγκεκριμένα δικαιώματα που προβλέπονται από τον Αστικό Κώδικα, κυρίως μέσω της δυνατότητας απαίτησης δουλείας διόδου από τους γείτονες. Παράλληλα, προκύπτουν νομικά ζητήματα και έννοιες που σχετίζονται με τη διευθέτηση τέτοιων ερίδων.
Βασικά χαρακτηριστικά της δουλείας διόδου:
- Σκοπός: Η διευκόλυνση της πρόσβασης στο δεσπόζον ακίνητο, ιδίως όταν αυτό είναι “αποκλεισμένο” ή δεν έχει επαρκή πρόσβαση σε δρόμο ή κοινόχρηστο χώρο.
- Ίδρυση:
- Μπορεί να συσταθεί με σύμβαση μεταξύ των ιδιοκτητών των δύο ακινήτων.
- Μπορεί να προκύψει μέσω χρησικτησίας, αν κάποιος χρησιμοποιεί συγκεκριμένη δίοδο για παρατεταμένο διάστημα σύμφωνα με το νόμο.
- Μπορεί να επιβληθεί με δικαστική απόφαση, αν το δεσπόζον ακίνητο δεν έχει καθόλου πρόσβαση σε δρόμο (άρθρο 1118 Αστικού Κώδικα).
- Περιεχόμενο: Η δουλεία διόδου μπορεί να περιλαμβάνει δικαίωμα πεζής διόδου, διέλευσης με όχημα ή ακόμα και τη διέλευση για άλλες ειδικές ανάγκες.
- Υποχρεώσεις του δουλεύοντος ακινήτου:
- Οφείλει να επιτρέπει τη χρήση της διόδου, αλλά με την ελάχιστη δυνατή επιβάρυνση.
- Εάν προκληθεί ζημία στο δουλεύον ακίνητο, ο δικαιούχος της δουλείας οφείλει αποζημίωση.
- Διακοπή: Η δουλεία μπορεί να διακοπεί εάν το δεσπόζον ακίνητο αποκτήσει άλλη πρόσβαση σε δρόμο ή εάν συμφωνηθεί η άρση της.
Δικαιώματα του κυρίου του τυφλού ακινήτου
- Απαίτηση παροχής δουλείας διόδου
-
- Σύμφωνα με το άρθρο 1118 του Αστικού Κώδικα, όταν ένα ακίνητο δεν έχει πρόσβαση σε δημόσιο δρόμο, ο ιδιοκτήτης του μπορεί να ζητήσει την παροχή δουλείας διόδου από τον ιδιοκτήτη του γειτονικού ακινήτου.
- Η δίοδος πρέπει να παρέχεται κατά τρόπο που να προκαλεί τη μικρότερη δυνατή ζημία στο δουλεύον ακίνητο.
- Δικαστική προσφυγή:
- Αν δεν υπάρχει συμφωνία μεταξύ των γειτόνων, ο κύριος του τυφλού ακινήτου μπορεί να προσφύγει στα δικαστήρια, ζητώντας την επιβολή δουλείας διόδου.
- Αποζημίωση:
- Ο ιδιοκτήτης του τυφλού ακινήτου υποχρεούται να αποζημιώσει τον κύριο του δουλεύοντος ακινήτου για τη ζημία που προκαλείται από την παροχή της διόδου.
- Χρήση της μικρότερης επιβάρυνσης:
- Η δουλεία διόδου οφείλει να καθορίζεται με τρόπο που να εξυπηρετεί την πρόσβαση του τυφλού ακινήτου χωρίς να επιβαρύνει υπερβολικά το δουλεύον ακίνητο.
Η δουλεία διόδου είναι σημαντική για την εξασφάλιση της πρακτικής και νομικής λειτουργικότητας ακινήτων, ειδικά σε περιοχές όπου υπάρχουν πολεοδομικά ή γεωγραφικά εμπόδια.
