Τα στεγαστικά δάνεια σε ελβετικό φράγκο (CHF) προωθούνταν από Τράπεζες στην Ελλάδα και άλλες ευρωπαϊκές χώρες, λίγο μετά την κυκλοφορία του ευρώ. Προτείνονταν ως συμφέρουσα και σταθερή λύση, για τους δανειολήπτες, με τον ισχυρισμό από το τραπεζικό προσωπικό πως δεν θα υπήρχαν σημαντικές μεταβολές στην ισοτιμία ευρώ / ελβετικού φράγκου. Αντίθετα από τους ισχυρισμούς αυτούς των τραπεζικών υπαλλήλων, η ισχυρή ανατίμηση του CHF μετά τη χρηματοπιστωτική κρίση του 2008 δημιούργησε σοβαρά προβλήματα για τους δανειολήπτες.
Στις αρχικές νομικές προσφυγές, οι δανειολήπτες στηρίχτηκαν κυρίως στον κανονισμό ακριβών τόκων (Ν.1665/1986) και τις διατάξεις για αθέτηση συμβολαίου του Αστικού Κώδικα. Ενώ όμως υπήρχαν πρωτόδικες δικαστικές αποφάσεις υπέρ των δανειοληπτών στα Πολυμελή πρωτοδικεία, η απόφαση που εξέδωσε το Εφετείο Αθηνών το 2018 και η απόφαση του Αρείου Πάγου που εκδόθηκε το 2019 υπέρ των τραπεζών, ανέτρεψαν τις αρχικές αποφάσεις, προκαλώντας πλήγμα στην εμπιστοσύνη του κοινού στην Ελληνική Δικαιοσύνη. Έκτοτε τα δικαστήρια συνεχίζουν να απορρίπτουν τις αγωγές, χωρίς νέο σκεπτικό, παρά τον οικονομικό στραγγαλισμό των δανειοληπτών, που οφείλεται πέραν της αλλαγής της ισοτιμίας και στην αύξηση των επιτοκίων.
Τον σκεπτικισμό και τις εύλογες αμφιβολίες για την ποιότητα απονομής δικαιοσύνης στην Ελλάδα, ενέτεινε η αντιμετώπιση που είχαν οι δανειολήπτες άλλων Ευρωπαϊκών κρατών στα ανώτατα δικαστήρια των χωρών τους. Είναι χαρακτηριστικό πως ο Άρειος Πάγος παρέλειψε να στείλει ερώτημα στο Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΔΕΕ) για το νομικό θέμα των δανείων σε ελβετικό φράγκο, όπως θα μπορούσε, ώστε να συνάδει η απόφασή του με αυτή των δικαστηρίων άλλων ευρωπαϊκών χωρών. Λόγω αυτής της στάσης του Αρείου Πάγου, η ελληνική νομοθεσία δεν έχει ακόμη εναρμονιστεί πλήρως με τις αποφάσεις του ΔΕΕ. Έτσι γίνεται απαραίτητη η νομοθετική πρωτοβουλία ώστε να προστατευθούν οι δανειολήπτες σε ελβετικό φράγκο από τις καταχρηστικές πρακτικές των τραπεζών.
Ευρωπαϊκά παραδείγματα και λύσεις
Η Πολωνία αντιμετώπισε μαζικά το ζήτημα με:
-
Νομοθέτηση που επέτρεψε την ακύρωση των δανείων σε CHF.
-
Δικαστική πρακτική που υποστήριξε τους καταναλωτές.
-
Αυτόματη μετατροπή σε τοπικό νόμισμα με ευνοϊκές συνθήκες.
Στην Ιταλία το Συνταγματικό Δικαστήριο:
-
Ακύρωσε ακατάλληλες ρήτρες μετατροπής νομίσματος.
-
Επιβάλλει στους πιστωτές να αποδείξουν τη σωστή ενημέρωση.
-
Χορήγησε δικαίωμα επαναφοράς σε προηγούμενη κατάσταση.
Η Κροατία εφάρμοσε:
-
Ομαδική διευθέτηση για χιλιάδες περιπτώσεις.
-
Υποχρεωτική μετατροπή στο τοπικό νόμισμα.
-
Ρύθμιση που μείωσε σημαντικά τα χρέη των δανειοληπτών.
Η Ουγγαρία υιοθέτησε την πιο δραστική και φιλόδοξη προσέγγιση με πρωτοβουλία της κυβέρνησης.
- Νομοθέτηση για υποχρεωτική και πλήρη εξόφληση των δανείων σε CHF σε συγκεκριμένη ισοτιμία και υποχρέωση των τραπεζών να αποζημιώσουν τους πελάτες για τη διαφορά μεταξύ αυτής της ισοτιμίας και μιας πιο δίκαιης.
- Κρατική παρέμβαση για την εξάλειψη του ρίσκου και επαναφορά των δανείων στο εθνικό νόμισμα.
- Διαδικασία που απέδωσε αποτελέσματα και εξάλειψε το πρόβλημα, προστατεύοντας τα νοικοκυριά από μελλοντικές ανατιμήσεις του CHF.
Συμπεράσματα από Ευρωπαϊκές χώρες
-
Η προληπτική νομοθέτηση είναι πιο αποτελεσματική από τις ατομικές δικαστικές προσφυγές
-
Οι ομαδικές λύσεις προσφέρουν καλύτερη προστασία και μειώνουν το κόστος
-
Η ανεξάρτητη διαμεσολάβηση μπορεί να αποφύγει τις μακρές δικαστικές διαδικασίες
Η εμπειρία από τις ευρωπαϊκές χώρες δείχνει ότι οι ουσιώδεις λύσεις απαιτούν πολιτική βούληση και νομοθετικές πρωτοβουλίες που θέτουν στο κέντρο τα δικαιώματα των καταναλωτών. Τα ημίμετρα και η μετακύλιση των όποιων λύσεων στο μέλλον, αποτελούν ένδειξη πως δεν υπάρχει η απαιτούμενη βούληση για να αντιμετωπιστούν με σεβασμό τα αιτήματα των δανειοληπτών.
